We leven in een tijd waarin duurzaamheid niet meer weg te denken is. Of het nu gaat om wat we eten, hoe we reizen of wat we kopen – steeds meer mensen denken na over hun ecologische voetafdruk. En ook in de kunstwereld is er een groeiende beweging van makers die bewust omgaan met materialen, afval hergebruiken en milieubewust creëren.
Kunstenaars spelen al eeuwen een rol in het spiegelen van de samenleving. Het is dan ook niet verwonderlijk dat zij nu vooroplopen in de discussie over duurzaamheid. Hier bespreken we de wereld van circulaire kunst, gerecyclede materialen en creatieve manieren waarop afval wordt omgetoverd tot betekenisvolle kunstwerken.
Waarom duurzaamheid steeds belangrijker wordt in de kunst
Kunst maken is vaak niet erg duurzaam. Verf op oliebasis, plastic verpakkingen, chemische oplosmiddelen en transport over de hele wereld dragen allemaal bij aan een hoge milieu-impact. Vooral de traditionele kunstpraktijken, zoals schilderen en beeldhouwen, kunnen belastend zijn voor het milieu vanwege het gebruik van giftige stoffen en niet-biologische materialen.
Het is echter positief dat kunstenaars van nature vindingrijk zijn. Er ontstaan dan ook steeds meer manieren om duurzamer te werken. Deze duurzame benadering omvat verschillende aspecten, waaronder:
- Gebruik van gerecyclede materialen: Kunstenaars transformeren afvalproducten zoals plastic, papier, metaal en textiel in kunstwerken.
- Gebruik van natuurlijke en biologisch afbreekbare materialen: Er wordt geëxperimenteerd met materialen zoals bamboe, hennep, mycelium (schimmeldraden) en algen.
- Vermijden van giftige stoffen: Kunstenaars stappen over op niet-giftige verf, pigmenten op waterbasis en natuurlijke oplosmiddelen.
- Energie-efficiënte praktijken: Ateliers worden energiezuiniger door gebruik te maken van ledverlichting, zonne-energie en andere duurzame energiebronnen.
- Afvalvermindering en recycling: Kunstenaars minimaliseren afval door materialen te hergebruiken, restproducten te recyclen en verpakkingen te vermijden.
Duurzame kunst is niet alleen goed voor de planeet, het biedt ook artistieke kansen. Werken met afvalmaterialen, natuurlijke pigmenten of tweedehands objecten kan leiden tot verrassende nieuwe vormen en ideeën. Het dwingt makers om anders te kijken, wat vaak origineel en krachtig werk oplevert.
Kunstenaars die afval omzetten in kunst
Er zijn talloze inspirerende voorbeelden van kunstenaars die afval letterlijk tot kunst verheffen.
De Portugese straatkunstenaar Bordalo II maakt bijvoorbeeld enorme dierenportretten van autowrakken, plastic buizen en afgedankte elektronica. Zijn werk is niet alleen visueel indrukwekkend, maar zet ook aan tot nadenken over onze consumptiemaatschappij. Bordalo II confronteert ons op confronterende wijze met de enorme hoeveelheid afval die we produceren en de impact daarvan op de natuur.
Jane Perkins maakt klassieke schilderijen en portretten na met knopen, speelgoed, kralen en andere kleurrijke objecten. Haar werk is speels, maar heeft een serieuze ondertoon: alles wat ze gebruikt, is gevonden of gerecycled. Perkins toont aan dat afvalmaterialen een bron van creativiteit en schoonheid kunnen zijn, en dat ze kunnen worden gebruikt om iconische kunstwerken op een nieuwe manier te interpreteren.
De Ghanese kunstenaar El Anatsui maakt sculpturen van gerecyclede aluminium flessendoppen die doen denken aan kostbare gewaden. Zijn werk is niet alleen visueel verbluffend, maar verwijst ook naar de geschiedenis van de trans-Atlantische slavenhandel en de consumptiecultuur.
Nederlandse voorbeelden
Ook in Nederland zijn er steeds meer kunstenaars die bewust kiezen voor duurzaam werken.
Sommigen verzamelen afgedankt hout op straat en maken daar sculpturen van. Christiaan Zwanikken maakt bijvoorbeeld kinetische sculpturen van gevonden materialen, waarmee hij de relatie tussen mens en natuur onderzoekt.
Anderen gebruiken natuurlijke materialen uit hun omgeving – van bladeren en aarde tot plantaardige kleurstoffen. Diana Scherer kweekt bijvoorbeeld patronen van wortels van planten en maakt er textielachtige structuren van.
De rol van textiel en restmaterialen
Ook textielkunstenaars werken steeds vaker met reststromen. Oude kleding, lapjes stof, garen – het zijn allemaal grondstoffen voor nieuwe creaties.
Kunstenaars als Lucy Sparrow en Tamara Kostianovsky gebruiken textiel op verrassende manieren. Sparrow creëert complete supermarkten en delicatessenwinkels van vilt, gevuld met handgemaakte producten. Kostianovsky maakt sculpturen van dierlijke organen van oude kleding, waarmee ze thema’s als geweld, kwetsbaarheid en vergankelijkheid onderzoekt.
In plaats van nieuw materiaal aan te schaffen, gaan ze op zoek naar wat al bestaat. Het geeft hun werk niet alleen een duurzaam karakter, maar ook een extra laag van betekenis: het materiaal heeft al een geschiedenis.
Installaties met een boodschap
Veel duurzame kunst heeft ook een activistisch randje. Het gaat niet alleen om het gebruik van afval, maar ook om het vertellen van een verhaal. Installaties gemaakt van plastic flessen, rietjes of piepschuim worden ingezet om aandacht te vragen voor milieuvervuiling, klimaatverandering en overconsumptie.
Een bekend voorbeeld is de installatie “Washed Ashore”, waarbij duizenden kilo’s plastic uit de oceaan zijn verwerkt tot grote zeewezens. De boodschap is duidelijk: wat wij achteloos weggooien, komt ergens anders weer terug – in dit geval letterlijk als kunstwerk.
0 reacties