Een overzicht van verschillende druktechnieken en hun toepassingen

Drukken – het klinkt misschien als iets uit een grafisch atelier of een drukkerij, maar wist je dat het ook een kunstvorm op zich is? En een verrassend veelzijdige ook. Van diepzwarte houtsneden tot kleurrijke zeefdrukken: druktechnieken bieden eindeloos veel mogelijkheden om je creatieve ideeën vorm te geven.

In dit artikel duiken we in de wereld van grafiek en druktechniek. We gaan in op de meest gebruikte methodes, wat ze bijzonder maakt en hoe je er zelf mee aan de slag kunt. Perfect voor nieuwsgierige makers, beginnende kunstenaars en iedereen die graag experimenteert.

Wat is een druktechniek eigenlijk?

Een druktechniek is een manier om een afbeelding of ontwerp over te brengen van een drukvorm (zoals een plaat, steen, zeef of mal) naar een drager – meestal papier, maar ook textiel, hout of zelfs keramiek.

Het grote verschil met schilderen of tekenen is dat je werkt met indirecte beelden. Je bewerkt een oppervlak, brengt inkt aan, en maakt dan een afdruk. Dat kan één keer zijn, of in een oplage van tientallen of honderden prints.

Er zijn vier hoofdgroepen binnen de drukkunst:

1. Hoogdruk (zoals houtsnede en linosnede)
2. Diepdruk (zoals ets en droge naald)
3. Vlakdruk (zoals lithografie en monoprint)
4. Doordruk (zoals zeefdruk)

We gaan ze stuk voor stuk langs.

Hoogdruk – de oudste vorm

Bij hoogdruk blijft het verhoogde deel van de drukvorm staan, en dat is wat de inkt opneemt. Denk aan een stempel: alles wat hoger ligt wordt afgedrukt, de rest blijft wit.

Bekende technieken:

• Houtsnede: je guts vormen uit een houten plankje, brengt inkt aan op het oppervlak, legt er papier op en drukt af. Ruw, expressief en met veel karakter. Meer over deze techniek vind je bij het Museum Escher in Het Paleis.
• Linosnede: vergelijkbaar, maar je snijdt in zacht linoleum. Makkelijker te bewerken dan hout en populair bij beginners. Workshops zijn beschikbaar bij Atelier Open.

Toepassing: ideaal voor grafisch werk, posters, illustraties en zelfs boekdruk.

Diepdruk – werken in lijnen en groeven

Bij diepdruk zit de inkt in de groeven of putjes van een plaat. De rest van het oppervlak wordt schoongeveegd. Onder grote druk wordt het papier in die groeven gedrukt, en neemt zo de inkt op.

Bekende technieken:

• Etsen: je bewerkt een metalen plaat (zoals koper) met een zuurresistente laag, krast daarin je tekening, en etst de lijnen in met zuur. Lees meer over deze techniek bij Kunst Centrum Haarlem.
• Droge naald (drypoint): je krast direct in de plaat zonder zuur. Dit geeft een zachter, fluweelachtig lijnenspel. Meer informatie vind je op Wikipedia.

Toepassing: geliefd voor fijn lijnwerk, portretten en gedetailleerde illustraties.

Vlakdruk – spelen met vet en water

Bij vlakdruk ligt alles op hetzelfde niveau, maar het verschil tussen inkt-opnemende en -afstotende delen zit in de chemie.

Bekende technieken:

• Lithografie: je tekent met vetkrijt op een kalksteen, en gebruikt het principe dat vet en water elkaar afstoten. Na behandeling kun je afdrukken maken met een pers. Een uitgebreide uitleg vind je bij Kunst Centrum Haarlem.
• Monoprint of monotype: je brengt inkt aan op een vlakke plaat en drukt dat éénmalig af. Elke print is uniek. Meer over deze techniek lees je op Wikipedia.

Toepassing: lithografie is geliefd bij kunstenaars voor expressieve lijnen; monoprint is perfect voor experimenteel werk en spontane expressie.

Doordruk – printen met sjablonen

Bij doordruktechniek druk je inkt door een sjabloon of gaas. Alles wat je afdekt met een sjabloon blijft onbedrukt.

Bekende techniek:

• Zeefdruk (silkscreen): je spant een fijn gaas over een raam, bedekt delen met een sjabloon, en drukt de inkt met een rakel door het open gedeelte op het papier. Een gedetailleerde uitleg vind je op Zeefdrukles.nl.

Toepassing: perfect voor felle kleuren, herhaalbare patronen en grote oplages. Veel gebruikt in mode, streetart en design.

Welke techniek past bij jou?

Dat hangt helemaal af van je stijl, materiaalvoorkeur en het soort werk dat je wilt maken.

• Hou je van expressief en grafisch? Probeer dan houtsnede of linosnede.
• Werk je graag gedetailleerd en met lijnen? Ets of droge naald zijn het proberen waard.
• Wil je vrij en los werken? Ga dan voor monoprints.
• Wil je kleurvlakken combineren of textiel bedrukken? Zeefdruk is jouw vriend.

Het leuke is dat je technieken ook kunt combineren – bijvoorbeeld een houtsnede met monoprint of zeefdruk met collage.

Tips voor wie wil beginnen

• Start met linosnede: weinig materiaal nodig, makkelijk thuis te doen, snel resultaat. Workshops zijn beschikbaar bij Atelier Open.
• Werk veilig: vooral bij ets of droge naald werk je met scherpe of chemische materialen. Raadpleeg de veiligheidsvoorschriften van VeiligheidNL.
• Gebruik een drukpers als je met diepdruk werkt – dit kun je vaak doen bij een open atelier of kunstcentrum.
• Experimenteer met inkt, papier, texturen – elke afdruk is een ontdekking.
• Hou je drukvormen bij – zo kun je herdrukken of variaties maken.

Inspirerende toepassingen

Druktechnieken worden allang niet meer alleen voor kunst aan de muur gebruikt. Denk aan:

• Kunstenaarsboeken met originele afdrukken – zie voorbeelden bij Boekie Woekie, een boekwinkel gespecialiseerd in kunstenaarsboeken.
• Textielprints voor kleding of interieur – bekijk de mogelijkheden bij Textielmuseum Tilburg.
• Posters, flyers en handgemaakte kaarten – vaak terug te vinden op markten of via platforms als Grafiekwinkel.nl.
• Collages en mixed media waarin afdrukken verwerkt worden.
• Installaties waarbij herhaling van een beeld juist kracht geeft – zie ook het werk van kunstenaars in het Centrum voor Grafiek in Den Haag.

• Albrecht Dürer: meester van de houtsnede en kopergravure.
• Käthe Kollwitz: expressieve etsen en houtdrukken met sociaal commentaar.
• Andy Warhol: popart met felle kleuren via zeefdruk.
• M.C. Escher: Nederlandse kunstenaar en icoon, virtuoos in litho en houtsnede – te bewonderen in het Escher Museum.
• Contemporary artists: zie ook blogs als Jackson’s Art, This is Colossal en Creative Boom voor nieuwe stemmen.

Tot slot: drukken is doen

Grafiek is een kunstvorm die draait om techniek én verrassing. Elke afdruk is net anders. Je ziet sporen van het handwerk, van de druk, van het toeval. Dat maakt drukkunst zo levendig.

Of je nu een hele oplage maakt of één unieke print – de voldoening van het afpellen van je papier, het zien van je eerste afdruk, is magisch. Het is kunst met een zekere ‘druk’ – in de beste zin van het woord.

Dus probeer het gewoon eens. Snij, kras, inkt, druk. En wie weet ontdek je een nieuwe passie tussen papier en pers.